Zastanawiałeś się kiedyś, czy strój liturgiczny księdza ma symboliczne znaczenie? Bogactwo kultury i tradycji chrześcijańskiej sprawia, że żaden element nabożeństwa nie jest pozostawiony przypadkowi. Szata księdza musi być odpowiednio dopasowana do rodzaju mszy świętej. Ma bowiem istotne znaczenie zarówno dla duchownego, jak i wiernych. W dzisiejszym artykule wyjaśnimy, co oznaczają kolory szat liturgicznych i w jakich momentach roku zobaczysz je w kościele.
Czym jest ornat liturgiczny?
Ornat liturgiczny to najprościej mówiąc szata liturgiczna, która symbolizuje godność kapłańską oraz obowiązki duchownego. Strój ten bezpośrednio nawiązuje także do ofiary krzyżowej Chrystusa. Co więcej, podkreśla ciężar Służby Bożej, która dotyczy każdego księdza, odprawiającego mszę. Jest zakładana jedynie do odprawienia mszy świętej oraz przeprowadzenia innych działań liturgicznych z nią związanych.
Ornat wywodzi się z płaszcza. Paenula skutecznie chroniła przed zimnem i deszczem. Na przestrzeni wieków szaty często zmieniały swoje kroje oraz sposób dekoracji. Dawniej często naszywano na nie motyw krzyża, sceny z życia Jezusa oraz symbole Maryjne. Współcześnie unika się bogatych zdobień, rezerwując je jedynie na najważniejsze wydarzenia roku liturgicznego. W obrządku ważne znaczenie ma przy tym szata pod ornatem, czyli biała i długa alba.
Jakie są kolory szat liturgicznych?
Kolory szat liturgicznych mają największe znaczenie symboliczne. Jednocześnie to właśnie one warunkują, jakie ornaty należy nosić w określonych momentach roku. Wyróżnia się 6 podstawowych kolorów stosowanych w obrządku rzymskokatolickim. Jest to: biel, czerwień, zieleń, fiolet, czerń oraz róż. Złoto może zastąpić każdą wspomnianą barwę z wyjątkiem fioletu i czerni. Niekiedy zamiast złota stosowane jest wymiennie srebro. Warto wspomnieć, iż nie pojawiają się one w kanonie kolorów liturgicznych. Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego dopuszcza ich użytkowanie jedynie w najważniejsze dni okresu liturgicznego.
Warto dodatkowo wspomnieć, iż w innych kościołach chrześcijańskich możemy spotkać również niebieskie ornaty. Są one stosowane w święta Maryjne oraz podczas adwentu. Tradycja bizantyjska używa natomiast jedynie 5 kolorów liturgicznych. Jest to biel lub srebro, żółcień lub złoto, czerwień, zieleń oraz niebieski.
Jakie jest znaczenie poszczególnych kolorów liturgicznych?
Przyjrzyjmy się teraz symbolice kolorów. Biała szata duchownego nawiązuje do boskiej czystości i doskonałości. Co więcej, wyraża ostateczny tryumf, przez co łączona jest z najważniejszymi wydarzeniami okresu liturgicznego. Oznacza przy tym radość i czystość, która znajduje swoje źródło w wierze. W dni powszednie oraz nabożeństwa niedzielne księża najczęściej zakładają zielone ornaty. Symbolizują one nadzieję na ostateczne zbawienie duszy oraz stałość. Ponadto odwołują się do wytrwałego słuchania nauk bożych.
Ciekawym kolorem liturgicznym jest czerwień. Barwa ta z jednej strony symbolizuje ogień i krew, z drugiej jednak strony stanowi wyraz nieskończonej miłości bożej. Kolor symbolizuje dodatkowo hierarchię kościelną. Kapłani sięgną bowiem po czerwony ornat, natomiast biskupi wybiorą szatę w kolorze purpury. Ostatnim kolorem roku liturgicznego jest fiolet, który jednoznacznie kojarzy się z żałobą oraz pokutą. Symbolizuje również godność. To właśnie dlatego jest spotykany w szatach biskupich.
Jakie kolory szat liturgicznych zobaczymy w kościele najrzadziej?
W poszczególne dni roku liturgicznego możemy w kościele zobaczyć także inne barwy. Wspomniana wcześniej bogato zdobiona szata liturgiczna w kolorze srebra i złota może zastąpić każdy inny ornat w białym, zielonym i czerwonym kolorze, ale jedynie podczas celebracji najważniejszych dni. Wśród innych rzadziej spotykanych barw można wymienić czerń, współcześnie zastępowaną przez fiolet. Tradycyjnie stosowana była podczas mszy żałobnych. Symbolizuje bowiem pokutę, śmierć i żałobę. Symbolicznie łączy się przy tym z bielą, w którą przemieni się po śmierci i zmartwychwstaniu. Jest jednocześnie wyrazem Absolutu.
Ciekawym strojem są szaty różowe, po które kapłan może sięgnąć jedynie dwa razy w roku. W kościele zobaczymy je podczas mszy odbywających się w III Niedzielę Adwentu oraz w IV Niedzielę Wielkiego Postu. Rozjaśniony kolor fioletowy symbolizuje radość oraz wytchnienie w trudnym momencie oczekiwania i zadumy.
Kolory szat liturgicznych – kalendarz
Kiedy zobaczymy poszczególne kolory szat liturgicznych? Kalendarz ściśle doprecyzowuje, w jakich momentach roku można stosować poszczególne kolory strojów. Biały ornat stosowany jest przeważnie w czasie świąt, w tym także w okresie Wielkanocy, Bożego Narodzenia, uroczystości Pańskich oraz święta Maryjne. Zielony natomiast zobaczymy w okresie zwykłych dni w roku.
Czerwone szaty przypisane są wydarzeniom pasyjnym oraz świętom związanych z Duchem Świętym. Fiolet natomiast stosowany jest w kościele w okresie Adwentu i Wielkiego Postu. Ornaty są noszone również podczas żałobnych mszy za zmarłych.