Święty Jan to jeden z najbardziej rozpoznawalnych i najczęściej wspominanych świętych. Jak wyglądał jego życiorys? Jakich wydarzeń był świadkiem i jakie posiadał cechy charakteru? Czyim jest patronem i dlaczego? Jakie znaczenie w jego życiu miała Azja Mniejsza? Poniższy tekst zapewni odpowiedzi na wszystkie te pytania, a dzięki temu postać świętego Jana Apostoła stanie się bliższa i mniej abstrakcyjna.
Kim był Jan Ewangelista? – krótki życiorys świętego
Święty Jan, nazywany również Apostołem, Ewangelistą i Teologiem to jedna z ważniejszych postaci w historii kościoła katolickiego. Pochodził z Galilei (prawdopodobnie Betsaidy) i żył na początku naszej ery. Z zawodu był rybakiem. Przede wszystkim jednak był jednym z dwunastu Apostołów – uczniów Jezusa Chrystusa, a także autorem Ewangelii, Apokalipsy św. Jana i trzech listów Nowego Testamentu.
Święty Jan Apostoł był synem Zebedeusza i Salome, bratem Jakuba Większego. Początkowo był nauczany przez Jana Chrzciciela, a później przez Jezusa Chrystusa. Powołany został wraz ze swym bratem oraz z Piotrem i Andrzejem, gdy pomagał ojcu podczas rybactwa. Przypuszcza się, że Jan Ewangelista był najmłodszym z dwunastu Apostołów, a w związku z tym również najbardziej umiłowanym spośród nich. Był wybrańcem, którego Jezus zabierał ze sobą w szczególnych momentach, dzięki czemu był świadkiem cudów i przełomowych wydarzeń.
Święty Jan był między innymi świadkiem wskrzeszenia córki Jaira, tajemnicy przemienienia Jezusa na górze Tabor oraz jego zmagań w Ogrójcu. Wraz ze św. Piotrem dostał za zadanie przygotowanie ostatniej Paschy. Podczas Ostatniej Wieczerzy zasiadał po prawej stronie Chrystusa, co powodowało u niego dumę i – być może – pewne poczucie wyższości. Tylko Jak pozostał do końca wierny Synowi Bożemu, a jako nagrodę za to powierzono jego opiece Najświętszą Maryję Pannę. Po Zmartwychwstaniu jako pierwszy znalazł się przy grobie Chrystusa, ale to Piotr wszedł do środka przed nim.
Z jednej strony pełen miłości i łagodny, świętemu Janowi przypisano też przydomek „syna gromu” (Boanerges) – wskazuje to na niecierpliwą i gwałtowną część jego charakteru. Na przykład, wraz ze swym bratem Jakubem Jan zasugerował Jezusowi zesłanie ognia na niegościnnych Samarytan.
Ze źródeł dotyczących życia św. Jana Ewangelisty wynika, że początkowo głosił nauki w samej Ziemi Świętej i jej pobliżu. Wynikało to z faktu, że opiekował się Najświętszą Maryją Panną – przebywał w Jerozolimie aż do jej zaśnięcia. Gdy wybuchło powstanie żydowskie w 66 r. naszej ery, schronił się w mieście Pella w Zajordanii, a następnie udał się do Małej Azji. W późniejszych latach cesarz Domicjan, chcąc się go pozbyć, zesłał Jana na wyspę Patmos, alr po jego śmierci Ewangelista wrócił do Efezu. Po śmierci Tymoteusza Jan zajął się kierownictwem kościoła efeskiego.
Najważniejszymi uczniami świętego Jana byli święty Ignacy, Polikarp i Papiasz.
Czego patronem jest święty Jan?
Święty Jan to patron Albanii i Azji Mniejszej. Regiony te nie są współcześnie zamieszkiwane przez dużą liczbę chrześcijan – jednak ci, którzy tam są, modlą się do św. Jana o wstawiennictwo. Azja Mniejsza to obszar szczególnie istotny ze względu na historię żywota świętego Jana, ponieważ przez część życia Apostoł zamieszkiwał tam i nauczał, a nawet był zwierzchnikiem tamtejszego Kościoła.
Poza tym, Jan Ewangelista jest patronem wielu różnorodnych zawodów i profesji: przede wszystkim aptekarzy, bednarzy, a także osób zajmujących się pisaniem i przepisywaniem: kopistów, introligatorów, kreślarzy, skrybów i pisarzy. Poza tym, jest wskazywany jako patron dziewic i wdów, a także teologów i ślusarzy.
Wiele zawodów, nad którymi opiekę sprawuje święty Jan, dziś już nie jest powszechnych – ze względu na rozwój gospodarczy coraz mniej jest owczarzy, płatnerzy czy litografów. Wciąż jednak zakres jego patronatu jest szeroki i wiele osób prosi świętego Jana o wstawiennictwo.
Święto liturgiczne w Kościele katolickim obchodzone jest 27 grudnia.
Do kogo pisał święty Jan?
Pierwszymi adresatami Ewangelii św. Jana byli chrześcijanie Małej Azji, którzy dobrze go znali. Jego ewangelia różni się od trzech pozostałych tym, że ma bardziej charakter historyczno-teologiczny niż katechetyczny. Wynikało to z różnych herezji, które rozpowszechniały się w tamtym czasie na obszarze Bliskiego Wschodu. W swoich pismach poświęcał więc wiele uwagi temu, by wystrzegać się błędów gnostyków i uważać na kłamców o oszustów. Jan podkreśla w swoich tekstach, że Jezus to postać historyczna i prawdziwy Syn Boży.
Ewangelia świętego Jana jest istotna z tego względu, że nie powtarza wielu informacji poprzednich autorów, a wzbogaca je o liczne szczegóły i ominięte zdarzenia – pozostając blisko Chrystusa, Jan Apostoł osobiście w nich uczestniczył. Święty Jan umacniał chrześcijan regionu Małej Azji w wierze i miłości, kierując do nich słowa Ewangelii – był dla nich zwiastunem dobrej nowiny.
U schyłku życia Jan Ewangelista kierował gminami chrześcijańskimi w Małej Azji – tak przynajmniej wynika z jego listów. Były to: Smyrna, Pergamon, Efez, Sardes, Tiatyra, Filadelfia i Laodycea. Dwa z trzech listów świętego Jana są skierowane do tych gmin chrześcijańskich. Trzeci list zaadresowany jest do Gajusa, swojego przyjaciela.
Święty Jan – ciekawostki
- Zgodnie z tradycją chrześcijańską święty Jan osobiście napisał Ewangelię, Apokalipsę oraz trzy listy zamieszczone w Nowym Testamencie. Współczesna egzegeza wskazuje jednak, że redakcją zajmowało się kilka osób – uczniów świętego. Niektóre źródła wyróżniają trzech Janów – poza Janem Ewangelistą byłby to jeszcze Jan Apokaliptyk (Jan z Patmos) i Jan Prezbiter.
- Elementy życiorysu św. Jana Apostoła są tak często wspominane w innych tekstach ewangelicznych, że daje mu to drugie miejsce po świętym Piotrze.
- Można przypuszczać, że Janowi zależało na wielkości – chciał posiadać znaczne wpływy w królestwie Izraela i by być pierwszym spośród uczniów Jezusa Chrystusa. Poprosił nawet swoją matkę o prośbę u Jezusa, by on i jego brat zasiadali w na pierwszych miejscach obok Niego w Królestwie Niebieskim. Wtedy Jezus wytłumaczył, a uczniowie zrozumieli, że Jego (i ich również) zadaniem jest służyć, a nie przyjmować służbę innych, a ich najwyższym celem jest budowanie Królestwa Niebieskiego, a nie ziemskiego.
- Święty Jan był nieodłącznym towarzyszem świętego Piotra: razem dokonali cudu uzdrowienia paralityka, udzielali sakramentu bierzmowania w Samarii i przemawiali do ludu, co skutkowało ich pojmaniem i wtrąceniem do więzienia.
- Tradycja o zesłaniu Jana głosi, że przed tym, jak zesłano go na wyspę Patmos, zanurzono go we wrzącym oleju – i wcale przy tym nie ucierpiał. Wcześniej próbowano go też otruć winem, jednak znakiem krzyża święty unieszkodliwił truciznę.
- Źródła nie są jednak całkowicie zgodne co do tego, czy ostatecznie Jan zmarł śmiercią naturalną, czy jako męczennik. Jedno jest pewne – dożył sędziwego wieku, prawdopodobnie dziewięćdziesięciu lub nawet stu lat.
- Orzeł to najważniejszy atrybut świętego Jana. Wybór tego właśnie ptaka nawiązuje do wyżyny, na jaką wzniósł się jego umysł, tworząc początek Ewangelii św. Jana.
- Jan Ewangelista jest świętym wielu Kościołów: katolickiego, ewangelickiego, anglikańskiego, ormiańskiego, koptyjskiego i prawosławnego. Jego kult jest jednym z najbardziej eksponowanych świąt Pańskich. Święty Paweł nazywa go Filarem Kościoła w jednym ze swoich listów.
- W średniowieczu Krzyżacy zbudowali szereg kościołów ku czci św. Jana – znajdują się one na terenie należących dziś do Polski Pomorza, Warmii i Mazur.
- Herby miast: Wrocławia, Biskupic i Lipinek zawierają symbole nawiązujące do świętego Jana.
