Kościół polskokatolicki to wspólnota licząca około 21,5 tys. wiernych. Kościoły tego wyznania są rozmieszczone w trzech diecezjach: krakowsko-częstochowskiej, warszawskiej oraz wrocławskiej. Wspólnota dysonuje 80 parafiami, a w jej skład wchodzi około 80 duchownych. Siedziba władz kościoła znajduje się przy Kościele polskokatolickim w Warszawie. Jak powstał ten kościół i czym różni się od wspólnot rzymskokatolickich?
Geneza Kościoła polskokatolickiego
Kościół polskokatolicki pojawił się na ziemiach polskich po I wojnie światowej. Pierwsi polskokatolicy przybyli do naszego kraju z USA w 1919 roku. Pierwotnie odłam religijny będący pierwowzorem tej grupy religijnej zaczął funkcjonować po I Soborze Watykańskim w 1870 roku, kiedy ogłoszono dogmat o nieomylności papieża. Część biskupów i teologów uznała, że jest on niezgodny z Pismem Świętym. Grupy niezgadzające się z tym dogmatem zostały nazwane zbiorczo starokatolickimi, choć w różnych krajach przybierały różne miana. Amerykańska Polonia rozpoczęła tworzenie wspólnoty religijnej w rozłamie z kościołem rzymskokatolickim o nazwie Polski Narodowy Kościół Katolicki już od 1986 roku, natomiast na ziemie polskie jej członkowie przybyli już po odzyskaniu przez nasz kraj niepodległości. Pierwsza parafia powstała w Krakowie w 1920 roku, następnie przez cały okres międzywojenny tworzone były kolejne wspólnoty należące do Polskiego Narodowego Kościoła Katolickiego.
Kościół polskokatolicki w PRL
W okresie PRL-u władze nakazały Polskiemu Narodowemu Kościołowi Katolickiemu zerwanie kontaktów z Amerykańskim kościołem, jako imperialistami, pod groźbą likwidacji. Na życzenie urzędu ds. wyznań Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej PNKK zmienił wtedy nazwę na Kościół Polskokatolicki i oficjalnie odłączył się od Polskiego Narodowego Kościoła Katolickiego w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie, rozpoczynając tym samym całkowicie niezależne funkcjonowanie. Kościół Polskokatolicki był o tym czasie kontrolowany przez władze, urząd ds. wyznań obsadzał stanowiska kościelne i wpływał na działalność duszpasterską kościoła. Dopiero ustawa z 1989 o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w PRL zniosła wcześniej obowiązujące zasady i pozwoliła Kościołowi polskokatolickiemu na całkiem niezależne działanie.
Kościół polskokatolicki w RP
27 czerwca 1995 r. na Synodzie Ogólnopolskim w Warszawie zwierzchnikiem Kościoła polskokatolickiego został po raz pierwszy wybrany prof. dr hab. Wiktor Wysoczański. Został on potem wielokrotnie wybierany na kolejnych synodach i pozostaje najważniejszą osobą w Kościele Polskokatolickim do dzisiaj. Kościół Polskokatolicki należy do Polskiej Rady Ekumenicznej, bierze też udział w corocznym Tygodniu Modlitw o Jedność Chrześcijan i prowadzi stały dialog z Kościołem Rzymskokatolickim oraz innymi kościołami chrześcijańskimi. Pomimo że pozostaje w jedności wiary z Polskim Narodowym Kościołem Katolickim w USA, Kościół polskokatolicki jest całkowicie samodzielny i niezależny. Hymnem Kościoła Polskokatolickiego jest pieśń „Tyle lat, my, Ci o Panie”, inne propozycje pieśni obejmują też jednak znane i popularne utwory śpiewane w kościołach rzymskokatolickich, zwłaszcza te poświęcone kultowi maryjnemu, np. „Bogurodzica”, „Chwalcie Łąki umajone”, „Królowej Anielskiej Śpiewajmy”, „Z dawna Polski Tyś Królową” i „Ave Maria”.
Kościół polskokatolicki a rzymskokatolicki – różnice
Z pozoru Kościół polskokatolicki nie różni się znacząco od rzymskokatolickiego. Budynek kościoła wygląda tak samo, księża ubierają się w identyczne stroje, święta kościelne wypadają w tych samych terminach, modlitwy w czasie liturgia też przebiegają podobnie. Podstawową różnicą między Kościołem rzymskokatolickim a polskokatolickim jest jednak fakt, że ten drugi nie podlega władzy papieża, nie uznaje też dogmatu o jego nieomylności. Władze w Kościele polskokatolickim sprawuje Synod Ogólnopolski, który wybiera biskupów i zwierzchników poszczególnych wspólnot parafialnych. Synod jest wybierany demokratycznie, składa się z wiernych duchownych i świeckich.
Ponadto, wierni Kościoła polskokatolickiego nie akceptują dogmatu o Niepokalanym Poczęciu i Wniebowzięciu Najświętszej Maryi Panny. Choć czczą Maryję jako matkę Jezusa Chrystusa i odprawiają nabożeństwa na jej cześć (m.in. wspólne odmawianie różańca, Godzinki, nabożeństwa majowe), nie wierzą w jej wzięcie do nieba z duszą i ciałem. Treść wyznania wiary, czyli tzw. składu apostolskiego, również jest inna.
Inne różnice w Kościele polskokatolickim dotyczą m.in. sakramentu spowiedzi, który przyjmuje dwie formy: spowiedź indywidualna sprawowana jest tylko dla dzieci i młodzieży do 18 r.ż. oraz dla chętnych dorosłych (pozostali dorośli mogą przystępować do zbiorowego sakramentu pojednania, nie muszą spowiadać się indywidualnie, chyba że mają taką potrzebę), a także celibatu – księża polskokatoliccy mogą mieć żony i dzieci, celibat jest w tym odłamie kościoła dobrowolny.
Kościół polskokatolicki a rozwody: Kościół rzymskokatolicki głosi nierozerwalność małżeństwa. W Kościele polskokatolickim małżeństwo może zostać zerwane, jeśli związek rozpadł się na skutek słabości ludzkiej, strona bardziej poszkodowana może też ubiegać się o zgodę na powtórne zawarcie małżeństwa. Kościoły rzymski i polski różnią się też w podejściu do spraw takich jak orientacja seksualna i regulacja płodności, ma bardziej liberalny stosunek do homoseksualizmu, aborcji i innych delikatnych kwestii światopoglądowych. Wychodzi z założenia, że nie można narzucić jednego, bezwzględnego prawa w tak trudnych sprawach: każdy przypadek powinien być rozpatrywany indywidualnie.
